فصل مشترک تابو و توتم احترام و تقدس برای هر چیز یا شی است که اقوام، قبایل، طبقه یا افراد خاصی را شامل می شود تا جایی که این احترام و تقدس منجر شود که انجام دادن یا ندادن آن ممنوع و ناپسند به شمار آید؛ البته با این تفاوت عمده که تابو -در شرایط کنونی در تمام طبقات جوامع بشری حضور دارد- هم معنای مقدس و پاک و هم نامقدس و ناپاک را در بر دارد و در کل نوعی ممنوعیت را می رساند؛ هر تابویی به مثابه (ورود ممنوعی) است که شکستن حریم آن مواخذه بشری یا آسمانی را در پی دارد.با توجه به این حقیقت مهم که « تابو»ها هنجارها، رفتارها و گفتارهای معینی هستند که بر اساس ارزش های خاصی پذیرفته و توسط اجتماع یا گروه خاصی پایه ریزی شده اند که تخطی از آن ها دشوار یا ناممکن بوده یا خواهد بود؛ با استفاده از روش تحقیق توصیفی از نوع بررسی موردی و تحلیلی سعی شده است در پژوهش پیش روی ابتدا اصطلاحات و اصول پرکاربردی تابو و توتم مطرح گردد و در گام بعد با محدود کردن معنای تابو در ممنوعیت مقدسات و منهیات دینی به بررسی و تحلیل دقیق مقدسات و نامقدسات در ادیان مختلف و ارائه نمونه هایی از تابو با توجه به بیان بزرگان عرفان، در منطق الطیر عطار پرداخته شده است.

توتمیسم که نوعی اعتقاد به ارواح بود، برای انسان ابتدایی پناهگاهی اعتقادی شمرده می شد که می توانست از طریق آن با عوالم فراسویی ارتباط برقرار کند. این نوع اعتقادات در آثار حماسی بازتابی گسترده داشته است که می توان با شنـاخت آنها راهـی نـو در مـسیـر درکدرسـت تـر از اسطوره های کهن قوم ایرانی نشان داد. در این میان داستان گم شدن تازیانه بهرام در شاهنامه، داستانی شگرف و درخور توجه است. به پندار نگارنده، تازیانه که به طور معمول در میدان مبارزه به کار گرفته می شد و در ضمن وسیله ای برای مجازات گناهکاران بود، بر اساس اعتقادات ایرانیان، تقدس ویژه ای داشته است.نگارنده در این جستار برآن است که داستان گم شدن تازیانه بهرام را از دیدگاه اعتقادی توتمیسم بررسی کند و نشان دهد که تازیانه بهرام بخشی از اعتقادات وی بوده و او درواقع برای حفظ این اعتقادات، جان خویش بر کف نهاده و برای بازیافتن آن به میدان رزم بازگشته است.

هدف پژوهش حاضر این است تا به مقایسۀ عملکرد مترجمان زن از نسل های امروزی و مترجمان زن از نسل های گذشته در ترجمه عبارات و واژگان تابو در زبان فارسی و بررسی تأثیرپذیری آنها از فرهنگ و هنجارهای حاکم بر جامعه ایران بپردازد. در پژوهش توصیفی-استنباطی حاضر، پژوهشگر از ترجمۀ کتاب دو زبانۀ «هملت از زبان مردم کوچه و بازار» نوشتۀ «شِل سیلور استاین » و ترجمۀ «نیاز ساغری» به عنوان نمونه موردی استفاده کرد. شرکت کنندگان حاضر در این پژوهش 12 مترجم زن از متولدین بین سال های (1351-1361) و 12 مترجم زن از متولدین بین سال های (1371-1381) بودند. در این پژوهش از تقسیم بندی خوش سلیقه و همکاران (2018) به عنوان چارچوب نظری استفاده شد. سپس به منظور بررسی تأثیرپذیری فرهنگ، پرسشنامه ای بر اساس مقیاس لیکرت در اختیار شرکت کنندگان قرار داده شد که شامل سه جمله فارسی از کتاب ذکر شده بود که سه روش حذف، حفظ و جانشینی در آنها به کار گرفته شده بود. از یافته های به دست آمده از پژوهش مشاهده شد هر دو گروه تحت تأثیر فرهنگ حاکم بر جامعه ایران بودند و نسبت به هنجارهای جامعه آگاهی کافی داشتند. با توجه به یافته های بدست آمده مترجمان زن از متولدین بین سال های (1351-1361) بیشتر از راهکار حذف واژگان تابو استفاده کردند و اکثر مترجمان زن از متولدین بین سال های (1371-1381) از راهکار جانشینی و کاهش اثر استفاده کردند. براساس یافته‎ های بدست آمده از پرسشنامه و آزمون T مستقل، مترجمان ار نسل گذشته با روش حذف و مترجمان از نسل امروز با روش جانشینی موافقت بیشتری نشان دادند.

جرایم فرهنگی پدیده­ ای پیچیده و چند وجهی است که صدمات و آسیبهای آن بر فرهنگ جوامع به گونه­ ای است که می­ تواند منجر به وارونه­ سازی ارزشها و هنجارها گردد. این نوع جرایم به معنی هرگونه فعل یا ترک فعل است که علیه فرهنگ یا اجزاء آن تحقق یافته و منجر به تخریب، تحریف، واژگونی فرهنگ یا جریحه­ دار شدن وجدان عمومی می­ گردد. به رغم تأثیر فراوان جرایم علیه فرهنگ، بالاخص در کشورهای اسلامی، آن­ طور که بایسته است مورد توجه نبوده و تنبیه خاطیان به نحو متناسب اعمال نمی­ گردد. در این پژوهش تلاش شده است با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه­ ای، مبانی فقهی ممنوعیت این جرایم از منظر فقه امامیه و شافعیه بررسی شود. حاصل این پژوهش نشان می­ دهد آیات افساد فی الارض، اجتناب از قول الزور و حرمت اشاعه فحشا، روایات حرمت تعلیم و تعلم حرام محض و وهن حق، دلیل عقل، قواعد لاضرر، یتحمل الضرر الخاص لدفع الضرر العام، التابع تابع، حسم ماده فساد، درء المفاسد اولی من جلب المصالح و حرمت اعانت بر اثم با توجه به مصادیق مختلف جرایم فرهنگی، بر ممنوعیت این جرایم دلالت دارد.

رمان سیاسی- اجتماعی سووشون که با شهرت خود، سیمین دانشور را در کنار بزرگان داستان نویسی ایران قرار داده، افزون بر خصلت جمع گرایی و توده اندیشی، مجموعه ای از ادبیات و باورهای مردم ایران است. توجه به فرهنگ و ادبیات عامه در اثر دانشور نه تنها عیب نیست، بلکه در نوع خود بیانگر بلاغت و سخندانی اوست.مقاله حاضر به بررسی عناصر ادبیات و باورهای عامه در این اثر می پردازد. در این پژوهش باورهای عامه نظیر توتم، تابو، فتی شیزم، آنیمیزم، مانا، نوما و خرافه ابتدا تعریف و تشریح شده اند، سپس شواهد آن از متن ارائه گردیده است. در مقدمه ویژگی ها و کارکردهای ادبیات عامه و سپس وضعیت ادبیات داستانی و موقعیت سووشون و جایگاه آن در فرهنگ مردم بیان شده است. سووشون با وجود خصلت توده گرایی، بسیاری از معایب نثر معاصرانش، نظیر رکاکت بی حد، تعصب و تحزب و تجددگرایی های بی معنی را ندارد. یافته ها نشان می دهد که سووشون موفقیت و اقبال خود را مدیون به کارگیری همین عناصر و باورهاست. البته دانشور هریک از این عناصر را برای اثرگذاری بیشتر بر مخاطب، با اغراق و غلو همراه کرده و آن را دست مایه ای برای پرورش مطلب و غنای اثر قرار داده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

فرهنگ شفاهی اقوام ایرانی دنیایی رمزآلود و دست ناسوده است که بررسی محتوایی ظرایف آن می تواند چشم اندازهای تازه ای به دنیای مردم شناسی و جامعه شناسی انسانی بگشاید. پژوهش پیش رو می کوشد با بیان و بهره گیری از عناصر فرهنگی و اعتقادات عامه مرسوم در میان مردمان منطقه سرکویر جنوب استان سمنان و در مجاورت دشت کویر، به تبیین و تحلیل جایگاه مفهوم تابو در میان مردم این دیار بپردازد. این جستار با بهره گیری از شیوه مشاهده مستقیم و مبتنی بر مصاحبه، مشاهده و تحلیل داده ها به معرفی و شناسایی بخشی از فرهنگ عامه اقوام ایرانی و تحلیل ریشه های کهن افکار تابوآفرین پرداخته است. در این راستا، مضامین تابو در ادب شفاهی مردم منطقه مورد پژوهش در دو دسته کلی تحلیل شده است: پاره نخست در حوزه واژه های تابو و مفردات زبانی و پاره دوم شامل تابوهای ممنوعیت آداب و سنن رفتاری و مادی است. در نوشتار حاضر، تابوهای رفتاری درپیوسته با ازدواج، مردگان و آداب سوگواری، تابوهای نام افراد، پیشه ها و دیگر تابوهای اجتماعی بر بنیاد روایت راویان بومی و محلی تحلیل محتوایی شده است.